قیر معدنی و قیر طبیعی دو محصول مهم و استراتژیک هستند که در اقتصاد ایران نقش مهمی ایفا می‌کنند. ایران با برخورداری از معادن گسترده در استان‌هایی همچون کرمانشاه و لرستان، یکی از بازیگران اصلی در صادرات این محصول شناخته می‌شود. در این مقاله ضمن بررسی تفاوت قیر طبیعی و قیر معدنی ، ویژگی‌ها و کاربرد هرکدام از این محصولات را مرور می‌کنیم.
قیر طبیعی چیست؟
قیر ماده‌ای سیاه یا قهوه‌ای رنگ و هیدروکربنی است که شکلی خمیری داشته و در انواع مختلف یافت می‌شود. البته این ماده در دمای محیط جامد است و با افزایش دما، ابتدا خمیری شده و سپس به صورت مایع تبدیل می‌شود. این محصول دو ویژگی اصلی دارد، نفوذ ناپذیری در برابر آب و چسبندگی. در حالت کلی قیر با دو روش تولید می‌شود؛ روش اول اجرای مستقیم است. روش دوم با دمیدن هوا بوده که بر اساس فرایند مقطعی یا ادامه‌دار انجام می‌شود.
قیر طبیعی چنانچه از نامش پیدا است؛ از دل طبیعت بیرون آمده. ظاهر آن به رنگ تیره بوده و دارای سطحی شکننده و درخشان است. ایران ذخایر قیر طبیعی فراوانی در جای جای خود به خصوص در نواحی غربی کشور نهفته دارد. ایران توانسته است با بهبود تجهیزات و افزایش نیروی انسانی خود در این صنعت از بسیاری ذخایر خود بهره‌برداری کرده و این محصول را به اشکال مختلف در بازار کشور و جهان به فروش برساند.
قیر طبیعی چگونه تشکیل می‌شود؟
با تبخیر مواد فرار نفت خام در اعماق زمین در گذر زمان، ماده سیاه رنگی باقی می‌ماند که به آن قیر طبیعی گفته می‌شود. این محصول خود بر دو است که قیرهای دریاچه‌ای و قیر سنگ نام دارند. قیر دریاچه‌ای در صورتی به وجود می‌آید که نفت خام به طور طبیعی از بین لایه‌های شکست خورده زمین صعود کرده و مواد آن تبخیر شوند.
در این حالت قیر طبیعی به شکل دریاچه پدیدار می‌شود. دریاچه قیر بهبهان در ایران اینگونه شکل گرفته است. قیر سنگ نیز معمولا از سنگ‌های آهکی و ماسه‌ای تشکیل شده که نفت خام در آن‌ها نفوذ کرده و به مرور زمان با تبخیر مواد فرار آن، قیر در سنگ باقی مانده است. در نظر داشته باشید که ممکن است، قیر موجود در این سنگ‌ها بین 7 تا 80 درصد تغییر کند.
کاربرد قیر طبیعی
استخراج قیر طبیعی در کشور، رونق فراوانی با خود به همراه داشته است. این محصول در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گرفته و کاربردهای فراوانی دارد. برای مثال از این ماده برای جلوگیری از خوردگی لوله‌های نفت و گاز و به عنوان پوشش عایق استفاده می‌شود. در عین حال خاصیت آب گریزی و مقاومت آن در برابر اسید و باز موجب شده تا در صنعت آسفالت‌سازی و ایزوگام مورد استقبال فراوان قرار گیرد. آسفالت حاصل از ترکیبات قیر طبیعی دارای پایداری بالا، تغییر شکل کم و مقاوت بیشتر است.
از دیگر موارد کاربرد قیر طبیعی برای ریخته گری و صنایع رنگ و رزین است. همچنین در کارهای عمرانی همچون ساخت راه‌ها، فرودگاه‌ها، عایق کاری ساختمان نیز از این محصول استفاده می‌شود. کشاورزی عرصه دیگر رخ‌نمایی قیر طبیعی است که برای حفظ رطوبت، زودرسی گیاه و ایجاد جنگلهای مصنوعی به کمک کشاورزان می‌آید. این ماده در ساخت مالچ‌های نفتی که برای تثبیت شن‌های روان و حفاظت از فرودگاه‌ها و تاسیسات به کار برده می‌شود، انجام وظیفه می‌کند.
قیمت قیر طبیعی معدن
استقبال گسترده از این محصول موجب شده که در سال‌های اخیر صادرات قیر طبیعی نیز مورد توجه بسیاری از بازرگانان قرار بگیرد. عوامل متعددی هستند که در قیمت قیر طبیعی ایران ایفای نقش می‌کنند. برای مثال درصد حلالیت ماده، دمای نرمی آن، درصد کربن و میزان رطوبت آن، پودر، کلوخه بودن و مش پودر و بسته‌بندی از جمله عوامل اثرگذار بر قیمت این محصول هستند. همچنین برای سنجش کیفیت این محصول روش‌های آزمایشگاهی ویژه‌ای به کار برده می‌شوند.
یکی از عوامل مهم دیگر، فصل سفارش است. چرا که در فصل‌های بارندگی به علت محدودیت‌هایی که در معادن ایجاد می‌شود، امکان جابجایی قیر طبیعی از معدن به مکان بسته بندی وجود ندارد. نوسانات ارزی، تحریمهای بین‌المللی و قیمت جهانی قیر طبیعی نیز از دیگر مواردی هستند که بر قیمت این محصول اثر دارند. در نهایت می‌توان گفت با توجه به کیفیت چسبندگی و مقاومت این ماده در برابر نفوذ، قیمت آن نسبت به بازار جهانی پایین‌تر است.
قیر معدنی چیست؟
با پالایش نفت خام قیر نفتی وارد بازار شد و به عنوان جایگزین قیر معدنی و طبیعی مدنظر قرار گرفت. قیر معدنی با پالایشگاهی دارای تفاوت‌هایی است چرا که قیر پالایشگاهی، ته مانده نفت بوده که حالت روان دارد. با پیشرفت تکنولوژی مصارف قیر معدنی مورد توجه بیشتر قرار گرفته و از آن برای تهیه قیر اصلاح شده، ایزولاسیون و صنایع شیمی استفاده می‌شود. از دیگر موارد کاربرد قیر معدنی برای کک سازی و سوخت و ساخت پوشش لوله‌های نفت و گاز است.
قیر معدنی و نفتی هم‌جنس هستند، اما تفاوت‌هایی با همدیگر دارند. برای مثال مقدار گوگرد در قیر معدنی بیشتر از قیر نفتی است. همچنین قیر نفتی خالص بوده، در حالی که همتای معدنی آن مواد معدنی در خود دارد.
فروش پودر قیر معدنی
در سال‌های اخیر ایران توانسته است با بهبود تجهیزات خود اقدام به تولید پودر قیر معدنی کرده و آن را به بسیاری از کشورهای بزرگ جهان صادر نماید. یکی از مناطق ایران که همواره سرشار از این ماده معدنی ارزشمند بوده، کرمانشاه است. قیر معدنی کرمانشاه با برخورداری از آنالیز بالا و کیفیت مرغوب خود، موجب افزایش شهرت ایران در خصوص صادرات قیر معدنی شده. بهره‌برداری از این محصول در ایران علاوه بر ارزآوری و بهبود اقتصاد کشور، افزایش اشتغال را نیز با خود به همراه آورده است.
عوامل متعددی در سنجش کیفیت این محصول نقش دارند که موجب اثرگذاری بر فروش و قیمت آن نیز می‌شوند. برای مثال همواره برای تعیین کیفیت باید آزمایش درجه نفوذ گرفته شود تا از این طریق بتوان سختی قیر را تعیین کرد. از دیگر خواص مهم قیر، افت وزنی آن است که در دمای بالا و در اثر تبخیر قسمتی از روغن‌ها و ترکیبات نفتی رخ می‌دهد. درجه خلوص قیر معدنی عامل بسیار مهمی است که به شیوه‌های مختلف سنجیده شده و موجب اثرگذاری بر قیمت این محصول می‌شود.
